Het concept van dialoog, zowel als term als praktijk, heeft diepe wortels in culturen die eeuwen overspannen, waarbij taalevolutie verweven is met filosofisch onderzoek. David Bohm’s perspectief op dialoog blaast niet alleen de klassieke wortels van dialoog nieuw leven in, maar breidt ook de toepassing ervan uit om diepere en samenhangendere vormen van menselijke interactie te bevorderen.
Het woord “dialoog” is afgeleid van het Griekse “διάλογος” (dialogos), zelf een samenstelling van “διά” (dia), wat “door” of “over” betekent, en “λόγος” (logos), wat “woord”, “spraak” of “rede” betekent. Etymologisch betekent dialoog dus een stroom van woorden of gedachten tussen twee of meer deelnemers. Deze definitie geeft de essentie van dialoog weer als een vorm van communicatie die een uitwisseling inhoudt waardoor ideeën gedeeld, onderzocht en gezamenlijk opgebouwd kunnen worden.
In het oude Griekenland was dialoog niet alleen een methode van conversatie, maar ook een literaire en filosofische vorm, o.a. bekend uit de werken van Plato, die dialoog gebruikte als medium om filosofische ideeën te verkennen door middel van gefictionaliseerde discussies, meestal met zijn leraar Socrates. Deze klassieke vorm van dialoog streefde ernaar de waarheid te onthullen door een dialectisch proces, waarbij de deelnemers betrokken waren bij een gezamenlijke zoektocht naar begrip, in plaats van in een debat bedoeld om een argument te winnen.
David Bohm en dialoog
David Bohm, een 20e-eeuwse natuurkundige met een diepe interesse in filosofie en menselijke communicatie, blies het concept van dialoog nieuw leven in. Voor Bohm was dialoog niet slechts een instrument voor intellectuele uitwisseling, maar een middel om de aard van het denken en bewustzijn te verkennen. Hij zag dialoog als een manier om individuele en collectieve denkpatronen die echte communicatie belemmeren te overstijgen.
Bohm introduceerde het idee van dialoog als een vorm van vrije uitwisseling waarbij deelnemers zich openstellen en vanuit openheid en vertrouwen spreken en luisteren zonder een specifiek doel te bereiken of anderen te overtuigen. Deze benadering bevordert een ruimte waarin ideeën vrij kunnen stromen en begrip kan ontstaan uit de gedeelde inhoud van het bewustzijn van de groep. Bohm benadrukte het luisteren met volle aandacht en het opschorten van de eigen aannames en oordelen, wat een diepere vorm van luisteren mogelijk maakt die verder gaat dan de gesproken woorden naar de betekenissen en gevoelens die eronder liggen.
In Bohm’s visie is dialoog fundamenteel over het creëren van een gedeelde betekenis, een proces dat hij als cruciaal zag voor het aanpakken van complexe uitdagingen van de moderne samenleving. Door deel te nemen aan dialoog kunnen individuen en groepen de aannames en denkpatronen verkennen die ten grondslag liggen aan hun percepties en acties, waardoor de mogelijkheid wordt geopend voor een meer samenhangende en holistische manier van denken en leven.
Bohm’s verdiepte vormgeving van dialoog breidt de toepassing ervan uit buiten het domein van filosofie naar een praktisch hulpmiddel voor sociale en persoonlijke transformatie.
Dialoogcentrum baseert haar trainingen op Bohm’s ideeën over dialoog en introduceert deze in onderwijs- en zorginstellingen, bij (semi-)overheden en andere non-profits en commerciële organisaties. Dialoog draagt bij aan organisatieontwikkeling, conflictresolutie en interculturele communicatie, wat de veelzijdigheid en het potentieel ervan weerspiegelt om begrip en samenwerking over diverse domeinen te bevorderen.
De moderne dialoog vereist het creëren van voorwaarden die aanzienlijk verschillen van die in typische discussies of debatten. Het gaat hierbij om het ruimte van vertrouwen en openheid, waar deelnemers zich vrij voelen om zich volledig uit te drukken zonder angst voor oordeel of repercussie. Deze voorwaarden zijn essentieel voor dialoog om te floreren, waardoor het een transformerend proces kan worden dat leidt tot verdiepende inzichten die onbereikbaar zijn door meer tegenstrijdige of doelgerichte vormen van communicatie.
Dialoog is een uiterst praktische oefening en draagt bij aan meer harmonie en begrip in de hedendaagse samenleving.